Burn-out, uitleg, klachten en behandeling in een notendop

© Karina de Groot, Gz - Psycholoog, Psy-Image

Burn-out-klachten lijken de laatste jaren steeds vaker voor te komen. Misschien komt dit omdat er een steeds groter beroep wordt gedaan op onze communicatie-vaardigheden. Je kan tegenwoordig op zoveel verschillende manieren communiceren, reëel en virtueel. Het kan daardoor lastiger zijn om je grenzen te bewaken.
Ken je iemand met burn-out? Of wil je er zelf meer van weten? Dit stukje geeft uitleg over burn-out, de symptomen en de behandeling in een notendop.

Als je de zelfbeeldtest van Psy-Image doet, krijg je een indruk hoe je er o.a. voorstaat wat betreft omgaan met stress, opkomen voor jezelf, en zelfwaardering. Mensen met een burn-out scoren vaak lager op stresshantering en opkomen voor zichzelf.

Oorzaak van Burn-out?

Bij burn-out is er vaak sprake van een chronische interpersoonlijke energielek.
Daar zijn verschillende oorzaken voor zoals:
- emotioneel belastende omgang met anderen, collega's, cliënten, patiënten, leerlingen, kinderen, ook virtueel
- te hoog verwachtingspatroon van anderen, het werk of het dagelijks leven
- gebrek aan steun of hulp, te veel zelf doen

Hierdoor ontstaat een verstoring van het evenwicht tussen draaglast en draagkracht. Bij burn-out is er meestal sprake van een chronische verstoring van dit evenwicht tussen draaglast en draagkracht.

Draaglast:
- verplichtingen (werk, gezin, vrije tijd)
- levensgebeurtenissen
- problemen

Draagkracht:
- geestelijke/emotionele sterkte
- lichamelijke sterkte
- sociale steun

Een belangrijk doel in de behandeling is het herstellen van dit evenwicht door:
- de draaglast (tijdelijk) te verminderen (minder plichten, problemen, taken)
- de draagkracht te versterken (ontspannen, conditie verbeteren, mentale weerbaarheid vergroten).

Hoe herken je een burn-out?

Vaak vragen mensen wat het verschil is tussen overspannenheid en burn-out. Overspannenheid ontstaat in een relatief korte tijd, in 3 tot 6 maanden. Er is een herkenbare relatie met een stressvolle gebeurtenis of stressvolle periode. Overspannenheid duurt relatief kort. Symptomen zijn o.a.:  vaak moe, lusteloos, piekeren, prikkelbaarheid en het gevoel dat problemen zich opstapelen.

Deze symptomen zie je ook bij burn-out. Bij burn-out is er echter meer aan de hand.
Voorafgaand aan burn-out bestaat er een langdurig proces van overbelasting. Deze overbelasting wordt echter vaak niet herkend, maar als normaal ervaren.

Bij burn-out is er ook een veranderde reactie in de hersenen gevonden: bij mensen met burn-out laat het EEG een vlakkere reactie zien dan bij gezonde mensen. Dit kan betekenen dat mensen met een burn-out moeite hebben informatie automatisch te verwerken. Zij compenseren dit misschien door informatie bewust te verwerken. Dit kost een grotere mentale inspanning. Dit verklaart mogelijk de geestelijke vermoeidheid die bij burn-out patiënten veel voorkomt.

Klachten bij burn-out:

- lichamelijk en geestelijk vermoeid, verminderde mentale belastbaarheid
- verhoogde vermoeidheid na geestelijke inspanning
- uitputting na lichamelijke inspanning
- langdurige opbouw van klachten, signalen vaak wel gemerkt, maar niet herkend als belangrijk
- twee of meer verschillende andere symptomen zoals: pijn in de spieren, nek of rug; niet meer kunnen ontspannen, piekeren, concentratieproblemen, prikkelbaarheid, duizeligheid, maag- of darmklachten.

Deze klachten vallen in vaktaal van de DSM IV meestal onder de diagnose ''somatoforme stoornis'. Soms kan er ook sprake zijn van een gemaskeerde depressieve stoornis of andere onderliggende problemen. Een diagnostisch onderzoek van de klachten is daarom erg belangrijk.

Behandeling van burn-out

Hieronder een kort overzicht van de psychologische begeleiding bij een burn-out. Elke Behandeling en elke cliënt is uniek. Dit voorbeeld geeft wat inzicht in wat er ongeveer in een behandeling aan de orde kan komen.

1. Herstel van de energiebalans

a. Het registreren van het optreden van spanning en vermoeidheid: wanneer, hoe vaak, hoe erg?
b. Door registratie verband gaan zien tussen vermoeidheid en de dosering van inspanning
c. Vermoeidheidsklachten vervolgens verminderen door gedragsverandering
d. Gedragsverandering: inspanning beter doseren door korte pauzes te houden, niet te lang achter elkaar doorgaan, leren herkennen wanneer je te lang doorgaat, regelmatig mentaal loslaten
- Ontspanningsoefeningen, meditatie, ademhalingsoefeningen om los te laten, mindfulness
- Fysieke conditie verbeteren: bewegen, wandelen en sport zorgen vaak voor een heel natuurlijke ontspanning.
- Afwisseling tussen inspanning en ontspanning, plicht en plezier

2. Geleidelijke toename van activiteiten

- Middenweg tussen inspanningstoename en overbelasting, meestal is afremmen belangrijker dan aansporen.
- Als je moe bent dagelijkse, noodzakelijke activiteiten wel uitvoeren, maar dan in een heel rustig tempo. Schrappen van taken die niet noodzakelijk zijn. Wat is urgent en belangrijk? Schrap de rest.
En als je wat meer uitgerust bent: Doe Eerst de RotKlussen (DERK).
- Routinetaken kosten minder energie dan nieuwe of complexe taken. Complexe taken bewaren voor je goede momenten.
- Minder initiatieven nemen bij het oplossen van problemen van anderen, minder verantwoording naar je toetrekken.

3. Veranderen van gedachtenpatronen

Automatische, negatieve gedachtepatronen zijn een belangrijke oorzaak van stress en overbelasting.
Het is daarom van belang om negatieve, irreële gedachten te leren herkennen en te veranderen in meer reële gedachten. Hoe je dit doet, leer je in het eboek 'Denk je sterk, de cursus bij de zelfbeeldtest'.

Bekende irreële gedachten zijn bv:
Zelfwaardering is alleen mogelijk door voortdurende prestaties
Ik moet weer functioneren zoals vroeger
Ik kan geen taken loslaten, dan worden de problemen nog erger
Als ik niet meedoe, ben ik niets waard
Als ik niet doe wat er gevraagd wordt, ben ik niet geschikt of word ik ontslagen
Ik moet eerst mijn taken afhebben voor ik kan ontspannen
Ik stel me aan als ik dingen niet aankan, die ik wel kan als ik gezond ben.

4. Vaardigheden vergroten

Vaardigheden die je al in huis hebt vaker gebruiken:
Nee zeggen, delegeren, grenzen stellen, assertiviteit, reëel denken, omgaan met stress of angst, relativeren, enz. In het eboek bij de zelfbeeldtest wordt uitgbreid ingegaan op het versterken van deze vaardigheden. 
Met deze vaardigen kun je gaan werken op een manier die bij je past, onafhankelijk van waardering van anderen. Succes kun je dan ervaren door werk te doen dat je intern voldoening geeft, en dat past bij wat je aankan, en niet omdat het door anderen beloond wordt.

Tips bij burn-out

- Accepteer je klachten. Ze zijn er niet voor niets. Luister naar de signalen van je lichaam.
- Neem de tijd, je hebt tijd nodig om te herstellen. Dit gaat niet binnen enkele dagen of weken.
- Zet jezelf op de eerste plaats. Je kunt alleen goed voor anderen zorgen, als je goed voor jezelf zorgt.
- Zoek hulp als je het gevoel hebt dat je zelf niet verder komt, of steeds terugvalt.
- Houd vol.

Zoek je begeleiding bij burn-out, vermoeidheid, somberheid, concentratieproblemen of onverklaarde lichamelijke klachten? Je kunt een afspraak maken via het contactformulier. Vermeld je naam en je telefoonnummer, dan bel of mail ik je terug.

Geraadpleegde bronnen
Evenblij, M. (2004). Een balans uit evenwicht. Resultaten van het onderzoeks-programma Psychische vermoeidheid in de arbeidssituatie.
      Houten: Bohn, Stafleu, Van Loghum.
Hermans, H. (2001). Ik ben zo moe. Aanpakken van vermoeidheidsklachten.
     Amsterdam: Boom
Hoogduin, C.A.L., Schaap, C.P.D.R., Kladler, A.J. en Hoogduin, W.A. Behandelings-strategieën bij Burnout (1996). Cure & care development.
       Houten: Bohn, Stafleu en Loghum.
EEG-onderzoek (2010). nu.nl / werk en prive /2251256 /burnout in de hersenen te zien.
Schouten, J. (2001). Mij krijgen ze niet gek. Over stress en overspannenheid.

Karina de Groot, Gz-psycholoog   Psy-Image

Copyright Psy-Image. Deze informatie kunt u vrij kopiëren of delen met anderen mits de naam van de auteur, en de naam van de website intact blijven.